مفهوم تخریب خلاق در علم اقتصاد

هنگامی که رکود رخ می‌دهد و از بین رفتن شرکت‌ها و مشاغل آغاز می‌شود، اغلب این مطالبه به وجود می‌آید که دولت برای مقابله با این اثرات مداخله کند. جوزف شومپیتر، اقتصاددان اتریشی، در عمق رکود بزرگ دهه 1930، با این موضوع مخالفت کرد. او نشان داد که رکودها به چه دلیل سرمایه‌داری را جلو می‌برند؛ آن‌ها ناکارایی را از بین می‌برند و راهی برای رشد جدید ایجاد می‌کنند. در این مطلب از رده به مفهوم تخریب خلاق در اقتصاد خواهیم پرداخت.

تخریب خلاق از نگاه شومپیتر

شومپیتر معتقد بود که نوآفرینان ریسک‌پذیر در قلب پیشرفت سرمایه‌داری قرار دارند. در حالی که آدام اسمیت سود را ناشی از درآمدهای سرمایه و مارکس آن را ناشی از استثمار نیروی کار می‌دانست، شومپیتر گفت که سود حاصل نوآوری است و ناشی از سرمایه و نیروی کار نیست. او نوآفرین ریسک‌پذیر را طبقه جدیدی از افراد می‌دانست؛ نیروی محرکه‌ای خارج از طبقه سرمایه‌دار یا طبقه کارگر که دست به نوآوری می‌زند و محصولات و شیوه‌های جدید تولید را در شرایط نامطمئن خلق می‌کند.

واکنش خلاقانه نوآفرین ریسک‌پذیر به تغییرات اقتصادی، او را از مالکان بنگاه‌های موجود که تنها واکنش‌هایی سازگار به تغییرات اقتصادی جزئی دارند، متمایز می‌کند. نوآفرینان ریسک‌پذیر برای این که نوآوری‌های خود را به بازار عرضه کنند مجبور به قرض گرفتن هستند، دست به ریسک می‌زنند و ناگزیر با مقاومت مواجه می‌شوند. آن‌ها ساختار قدیم را به‌هم می‌ریزند و فرصت‌های جدیدی برای سود ایجاد می‌کنند. از نظر شومپیتر، نوآوری به مراتب موثرتر از دست نامرئی اسمیت یا رقابت بازار آزاد، بازارهای جدید را خلق می‌کند.

نکته: دست نامرئی در اقتصاد به نیروهای پنهان بازار اطلاق می‌شود که اقدامات افراد را خارج از منافع شخصی به نفع جامعه هدایت می‌کند. این مفهوم برای اولین بار توسط آدام اسمیت مطرح شد.

شومپیتر استدلال کرد که اگرچه یک بازار جدید پس از یک نوآوری ممکن است رشد کند، اما دیگران خیلی زود دست به تقلید می‌زنند و شروع به خوردن سود نوآور اصلی می‌کنند. در این هنگام بازار رو به کسادی می‌رود. رکودها راه مهم حرکت همه‌چیز رو به جلو هستند!

نمونه‌هایی از تخریب خلاق

3 مثال از تخریب خلاق در 3 حوزه مختلف می‌توانند به شکل زیر باشند:

صنعت حمل‌ونقل

ورود تاکسی‌های اینترنتی به صنعت حمل‌ونقل خیلی از روش‌های سنتی مثل تاکسی‌های گذری، آژانس محله و غیره را تغییر داد. علاوه بر این، به نوعی ساعات تردد در شهرها را نیز دچار تحول کرد؛ در روزهایی که افراد به دلیل پیدا نکردن تاکسی خیلی زود به خانه برمی‌گشتند، تاکسی اینترنتی با ظهور خود، این ساعات را تغییر داد.

صنعت نساجی

اختراع ماشین‌آلات نساجی سبب شد هزینه‌های تولید پوشاک تا حد زیادی کاهش بیابد. با روی کار آمدن این ماشین‌آلات، صنعت تولید پوشاک به شیوه سنتی منسوخ شد و جای خود را به صنعت جدید تولید پوشاک داد. این تغییر عظیم سبب ایجاد مشاغل جدیدی برای کارگران شد.

صنعت موسیقی

در دهه 60 نوار کاست جای صفحه گرامافون را گرفت و به شرکت‌های تولیدکننده آن خسارت وارد کرد. در اوایل دهه 80، دیسک‌ها و سی‌دی روی کار آمدند و کاست را از دور خارج کردند. با این حال از اواسط دهه 90، فرایند دانلود سبب کاهش سود تولیدکننده‌ها و فروشندگان دیسک‌ها شد. به این ترتیب، صنعت موسیقی و شرکت‌های سنتی پخش موسیقی به کلی دگرگون شدند.

دیدگاه دارون عجم‌اوغلو درباره تخریب خلاق

دارون عجم‌اوغلو و جیمز رابینسون در کتاب «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟»، با اشاره به این مفهوم استدلال می‌کنند که دلیل اصلی رکود و انحطاط کشورها، جلوگیری نخبگان حاکم از ایجاد فرایند تخریب خلاق در کشور است؛ فرآیندی که باعث ترویج نوآوری و افزایش بهره‌وری می‌شود. اما از آن‌جا که نخبگان حاکم استفاده از این نوآوری‌ها را تهدیدی برای منافع خود می‌دانند، معمولا از ایجاد آن جلوگیری می‌کنند. مشخص‌ترین مثال موجود از این مفهوم را می‌توان در بحث‌های به وجود آمده در خصوص هوش مصنوعی و همه‌گیری استفاده از آن مشاهده کرد. پدیده‌ای که در عین داشتن منافع متعدد، موجودیت بسیاری از شغل‌ها را تهدید می‌کند.

نکات کلیدی که باید درباره‌ مالیات بر عایدی سرمایه بدانید

چه ایراداتی بر تخریب خلاق وارد است؟

مهم‌ترین مشکلات ناشی از تخریب خلاق به شرح زیر هستند:

ایجاد دو طبقه برنده و بازنده

در فرآیند تخریب خلاق، برخی سود زیادی خواهند برد. اما برخی دیگر ممکن است بازنده باشند؛ بیکاران طولانی‌مدتی که در تلاش برای تغییر شغل هستند. این یک چالش بسیار بزرگ اجتماعی است.

بیکاری

با تعطیل شدن هر صنعت یا شرکت، نیروی کار آن‌ها نیز شغل‌شان را از دست می‌دهند. هیچ تضمینی وجود ندارد که کارگران بیکارشده، برای تغییر شغل مهارت کافی داشته باشند.

ناکارآمدی اجتماعی

تعطیلی کسب‌وکارها می‌تواند خود منجر به ناکارآمدی شود. اگر یک شرکت با تجربه و توانایی سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی و نیروی کار تعطیل شود، توزیع مجدد کارآمد این منابع می‌تواند دردسرساز باشد و زمان زیادی ببرد.

The post مفهوم تخریب خلاق در علم اقتصاد appeared first on رده Rade.